ΚΑΣΤΡΟΑΝΔΡΟΥΣΑΣ

Το κάστρο της Ανδρούσας χτισμένο στις δυτικές παρυφές του κάμπου της Μεσσηνίας, όπου και ο ομώνυμος οικισμός, αναφέρεται στο «Χρονικόν του Μορέως» ότι κτίστηκε από τον φράγκο πρίγκιπα Γουλιέλμο Β΄ Βιλλεαρδουίνο (1245-1278). Η θέση του, παρότι δεν είναι φυσικά οχυρή, προσφερόταν για τον έλεγχο και την εποπτεία της εύφορης πεδιάδας. Το κάστρο γνωρίζει ιδιαίτερη ακμή κατά τη διάρκεια του 14ου αιώνα, στα τέλη του οποίου υπήρξε η μεσσηνιακή έδρα της μισθοφορικής Εταιρείας των Ναβαρραίων. Στις αρχές του 15ου αι. το κάστρο περνά στους Δεσπότες του Μυστρά και λίγο αργότερα στους Τούρκους. Η χάραξή του ακολουθεί την μορφολογία του εδάφους και η κάτοψή του είναι τραπεζιόσχημη. Τα τείχη ενισχύονται περιμετρικά με πύργους (τετράγωνους, στρογγυλούς ή πολυγωνικούς) και σώζουν περίδρομο που εδράζεται σε σειρά αψιδωμάτων με ενδιαφέροντα κεραμοπλαστικά στοιχεία. Στη σημερινή μορφή του κάστρου δεν αναγνωρίζεται εύκολα η ύπαρξη εσωτερικού περιβόλου, ενώ τμήμα του βόρειου και σχεδόν το σύνολο του δυτικού τμήματος των τειχών έχει καταστραφεί.

Το Κάστρο της Ανδρούσας έχει κατασκευασθεί σε επίκαιρο σημείο για τον έλεγχο του εύφορου κάμπου και αποτελούσε και ένα είδος «τελωνειακού σταθμού» για προϊόντα της Πελοποννήσου με προορισμό την Κορώνη.

Αναφέρεται σε κείμενα της περιόδου του πριγκιπάτου της Αχαΐας ως έδρα της Καστελλανίας της Καλαμάτας.

Πρόκειται για μνημείο στο οποίο διατηρείται η χρήση για μακρές χρονικές περιόδους και διαφορετικές φάσεις. Η Ανδρούσα το 14ο αιώνα γνωρίζει ακμή και υπήρξε έδρα της μισθοφορικής Εταιρείας των Ναβαρραίων. Στις αρχές του 15ου αιώνα το κάστρο περνά στους Δεσπότες του Μυστρά και στη συνέχεια στους Τούρκους. Από τα μεσαιωνικά χρόνια και μέχρι την ίδρυση του ελληνικού κράτους υπήρξε έδρα Επισκοπής της Μητρόπολης της Μονεμβασιάς. Στα τέλη του 17ου αιώνα αποτελεί έδρα καζά, όπως και διοικητική διαίρεση κατά τη διάρκεια της Β΄ Ενετοκρατίας (1685-1715). Από τις αρχές του 18ου αιώνα βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση, ενώ στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ (2012-2015) υλοποιήθηκαν εργασίες αναστήλωσης στο ανατολικό τμήμα των τειχών του.

 

Ο Νοτιοανατολικός Πύργος

Ο νοτιοανατολικός πύργος, ο μεγαλύτερος και εντυπωσιακότερος του κάστρου Ανδρούσας, ανάγεται στην πρώτη οικοδομική φάση της οχύρωσης και χρονολογείται γύρω στα μέσα του 13ου αιώνα. Ενδεχομένως χρησίμευε ως ακροπύργιο (donjon/keep), υπόθεση την οποία ενισχύει η ύπαρξη μεγάλης δεξαμενής στο υπόγειό του. Η στάθμη του ισογείου στεγάζεται με καμάρες σε σταυρεπίστεγη διάταξη. Η επικοινωνία της με τον όροφο, που ήταν κατά πάσα πιθανότητα ξυλόστεγος, εξασφαλίζεται μέσω κτιστής κλίμακας. Στον όροφο, η ύπαρξη τζακιού και αποχωρητηρίου (που μετέπειτα μετασκευάστηκε σε δεξαμενή) μαρτυρούν ότι συνιστούσε τόπο διαμονής, ενδεχομένως για τον διοικητή του κάστρου. Σε μια τέτοια χρήση συνηγορεί και το επιμελημένο δάπεδο του ορόφου από πήλινα πλακίδια.

Κατά την ανασκαφική διερεύνηση στον περιβάλλοντα χώρο του πύργου αποκαλύφθηκαν, κατά μήκος της νότιας πλευράς του, λείψανα παλαιότερης δεξαμενής, που αποτελεί με τα σημερινά δεδομένα το αρχαιότερο κτηριακό κατάλοιπο που έχει εντοπιστεί στο κάστρο.

Οι εργασίες στον πύργο περιλάμβαναν την αποκάλυψη των δαπέδων και της υπόγειας δεξαμενής, την αποκατάσταση των τόξων του ισογείου και την ανάδειξη της εσωτερικής λίθινης κλίμακας. Επίσης, ανακατασκευάστηκε η κατεστραμμένη νοτιοανατολική γωνία του πύργου και η τοξοθυρίδα της βόρειας πλευράς. Για τη στατική ενίσχυση του κτηρίου τοποθετήθηκαν μεταλλικοί ελκυστήρες και εφαρμόστηκαν ενέματα. Σε επόμενο στάδιο αρμολογήθηκαν οι τοιχοποιίες εσωτερικά και εξωτερικά και αποκαταστάθηκαν τα δάπεδα. Τέλος, για την καλύτερη προστασία του ορόφου τοποθετήθηκε μεταλλικό στέγαστρο με επικάλυψη από πολυκαρβονικά φύλλα.