ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣΩΤΗΡΟΣΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ

Ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα βρίσκεται στο μικρό χωριό Χριστιάνοι της Τριφυλίας. Είναι μία από τις μεγαλύτερες βυζαντινές εκκλησίες της Ελλάδας και ένα από τα πιο εντυπωσιακά μνημεία της Πελοποννήσου. Ήταν ο καθεδρικός ναός της Μητροπόλεως Χριστιανουπόλεως, η οποία μνημονεύεται στις γραπτές πηγές για πρώτη φορά το 1086. Ο ναός, που χρονολογείται στις αρχές του 12ου αι., ήταν ερειπωμένος μετά από το σεισμό του 1886 και αναστηλώθηκε δραστικά από τον Ευστάθιο Στίκα στη δεκαετία του 1940. Πρόκειται για ένα σύνθετο οκταγωνικό ναό με νάρθηκα και τριμερές Ιερό Βήμα. Η τοιχοποιία του ακολουθεί το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δόμησης. Το αρχικό τέμπλο του ναού ήταν μαρμάρινο, αλλά κατά την Τουρκοκρατία αντικαταστάθηκε από κτιστό. Στο ναό έχουν χρησιμοποιηθεί και αρχιτεκτονικά γλυπτά σε δεύτερη χρήση (κλασικής και ρωμαϊκής εποχής). Ο αρχικός διάκοσμος μάλλον περιλάμβανε επιτοίχια ψηφιδωτά και ορθομαρμαρώσεις, γεγονός που μαρτυρεί και την οικονομική άνεση των άγνωστων κτητόρων του. Από το ζωγραφικό διάκοσμο σώζονται ελάχιστες τοιχογραφίες που χρονολογούνται στο 12ο αι. Στα μέσα περίπου του 12ου αι. προστέθηκε ένα μνημειακό πρόπυλο στη δυτική πλευρά του νάρθηκα και λίγο αργότερα (αρχές 13ου αι.) κατασκευάστηκε το δυτικό πρόσκτισμα, το ‘επισκοπείο’, το οποίο αρχικά ήταν διώροφο, αλλά σήμερα σώζεται μόνο τμήμα του ισογείου.

Αποτελεί μνημείο μεγάλων διαστάσεων. Πρόκειται για έναν αρχιτεκτονικό τύπο, αρκετά σπάνιο, που απαντά σε μια μικρή ομάδα μνημείων που έχουν ως αφετηρία το καθολικό της μονής του Οσίου Λουκά. Ο τύπος γνώρισε περιορισμένη εφαρμογή στην Πελοπόννησο (Άγιοι Θεόδωροι Μυστρά και Αγία Σοφία Μονεμβασίας). Βασικό του χαρακτηριστικό είναι ο μεγάλος ενιαίος χώρος που καλύπτεται από έναν τεράστιο τρούλο, κατασκευή που προϋποθέτει εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις και έμπειρο οικοδομικό συνεργείο. Επίσης, διατηρεί το μοναδικό μεσαιωνικό «επισκοπείο» στη νότια Ελλάδα. Σημείο αναφοράς για την ευρύτερη περιοχής της Τριφυλίας.

Παρά τις δραστικές επεμβάσεις του Στίκα το μνημείο συνέχισε να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Η αποκατάστασή του εντάχθηκε στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2007-2013 με φορέα υλοποίησης την Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων και τελική δαπάνη 2.897.000€. Οι εργασίες διήρκεσαν από τον Μάιο του 2011 έως τον Δεκέμβριο του 2013 και έγιναν με την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας.