ΚΑΣΤΡΟΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Το Κάστρο Καλαμάτας δεσπόζει σε λόφο που υψώνεται απότομα στην βόρεια πλευρά της πόλης και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της. Ο συγκεκριμένος λόφος έχει εξαιρετικά στρατηγική σημασία καθώς αφενός εποπτεύει την εύφορη μεσσηνιακή πεδιάδα και αφετέρου ελέγχει τα ορεινά περάσματα του Ταϋγέτου προς την λακωνική ενδοχώρα. Επάνω και γύρω από τον λόφο προσδιορίζεται και η θέση της πόλης των αρχαίων Φαρών. Το κάστρο στη σημερινή του μορφή ανάγεται στην περίοδο της Φραγκοκρατίας (13ος αι.) ενώ έχει δεχθεί επεμβάσεις και ενισχύσεις τόσο από τους Ενετούς (τέλη 17ου αι.) όσο και από τους Οθωμανούς. Την επίπεδη κορυφή του περιτρέχει κατά τον άξονα Β-Ν το τείχος του εσωτερικού περιβόλου, ενώ μία δεύτερη ευρύτερη αμυντική γραμμή αναπτύσσεται στην ευπρόσβλητη ανατολική του πλευρά. Η πορεία του τείχους των δύο οχυρωματικών περιβόλων ακολουθεί τη φυσική διαμόρφωση του εδάφους. Τα τείχη είναι κατακόρυφα και δεν σώζονται οι επάλξεις. Στην ΒΑ γωνία του εσωτερικού περιβόλου, στο πιο απόκρημνο σημείο του λόφου, είναι κτισμένος ο οχυρός πύργος – καταφύγιο.

Η ίδρυσή του ανάγεται στη βυζαντινή περίοδο, ωστόσο η σημερινή του μορφή οφείλεται σε μεγάλη ανακατασκευή του από το φράγκο πρίγκιπα και ιδρυτή του πριγκιπάτου της Αχαΐας, Γοδεφρείδο Α΄ Βιλλεαρδουΐνο, στις αρχές του 13ου αι. Το κάστρο υπήρξε κληρονομικό φέουδο της οικογένειας των Βιλλεαρδουίνων από το 1205 έως το 1322. Σε αυτό γεννήθηκε ο γενναίος ιππότης Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος, πρίγκιπας της Αχαΐας και η κόρη του, η θρυλική Ιζαμπώ, γνωστή από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Α. Τερζάκη.

Το μνημείο έχει την τυπική μορφή ενός βυζαντινού κάστρου. Στην κορυφή του λόφου υψώνεται ένας πύργος-καταφύγιο με θολοσκέπαστη δεξαμενή νερού, όπου έχουν εντοπιστεί και λείψανα ναού. Ένας εσωτερικός οχυρωματικός περίβολος περιβάλλει την κορυφή του λόφου, ενώ ένας δεύτερος περίβολος προστατεύει μια μεγαλύτερη περιοχή στην πιο προσιτή και ευάλωτη ανατολική πλευρά. Εκτός του κάστρου βρίσκονται τρεις ναοί του 12ου αι. (Άγιοι Απόστολοι, Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη και Άγιος Χαράλαμπος), γεγονός που υποδηλώνει ότι η βυζαντινή πόλη εκτεινόταν και έξω από τα τείχη. Μετατροπές στο κάστρο έγιναν και από τους Ενετούς που κατέλαβαν την πόλη από το 1685 μέχρι το 1715 (Β΄ Ενετοκρατία). Στη διάρκεια του 18ου αι. το κάστρο χάνει τη στρατηγική σημασία του, ενώ ήδη στις αρχές του 19ου αι. έχει περιέλθει σε εγκατάλειψη. Στα 1825 υφίσταται μεγάλη καταστροφή από το στρατό του Ιμπραήμ.